ἐκπλήσσω
Word
Validation
Word-form
Word-lemma
Etymon-lemma
Transliteration (Word)
English translation (word)
Transliteration (Etymon)
English translation (etymon)
Century
Source
Ref.
Ed.
Quotation
Ἔκπλαγον. μετάθεσις. ἐκπλαγὸν ἐστὶ παρὰ τὸ ἐκπλήσσω. ὅθεν τό, ἡνίοχον δ’ ἐκπλαγέν. τροπὴ δὲ ἐπὶ τούτου ἐστὶ τὸ α εἰς η. παρὰ γὰρ τὸ πλήσσω, ἐπὶ μὲν ψυχικοῦ πάθους διὰ τοῦ α, ἐπὶ δὲ σωματικοῦ, διὰ τοῦ η· οἷον, ἐπλήγην, τὸ λαβεῖν τραῦμα· ἐπλάγην δ’ ἐπὶ ψυχῇ.
Translation (En)
Ekpaglon "terribly". Metathesis. It is a *ekplagon, from ekplēssō "to strike out of". Hence the ‘hēniokhon d' ekplagen’ "the charioteers were struck" [NB: the correct quotation is hēniokhoi d' ekplēgen, Il. 18.225]. By change of the /a/ to /ē/ in this word. For it comes from plēssō "to strike", and when it refers to a psychological blow it has an /a/, and when it refers to a physical blow, an /ē/. Thus, eplēgēn "I was struck", to receive a wound, but eplagēn for the soul
Parallels
ibid., epsilon, p. 61 (Ἔκπαγλος. ἐκπληγὸς ἐστὶ, παρὰ τὸ ἐκπλήσσω, ὡς παρὰ τὸ πήσσω πηγὸς καὶ ναυπηγός. τὸ δὲ η εἰς α μεταβέβληται, καὶ ἅμα τῇ μεταβολῇ μετατίθεται καὶ τὸ λ, ἔκπληγος ἔκπαγλος); Epimerismi homerici Il. 1.146.1 (ἐκπαγλότατε: παρὰ τὸ ἐκπλαγεῖν γέγονεν ἔκπαγλος καὶ τὸ ὑπερθετικὸν ἐκπαγλότατος, καθ’ ὑπέρθεσιν τοῦ λ καὶ α, καὶ ἡ κλητικὴ ἐκπαγλότατε); ibid., 1.146.2 (ἐκπαγλότατ’: ἐκ τοῦ πλήσσω, ὁ μέλλων πλήξω, ὁ δεύτερος ἀόριστος ἔπλαγον καὶ ἐν ὑπερθέσει ἔπα<γ>λον, μετὰ τῆς ἐξ ἐξέπ{λ}αγ<λ>ον, συγκοπῇ ἔκπαγλον καὶ ὄνομα ἐξ αὐτοῦ ἔκπαγλος καὶ τὸ ὑπερθετικὸν ἐκπαγλότατος); Epimerismi homerici ordine alphabetico traditi, epsilon 60 (ἐκπάγλως (Β 223): ἐκ τοῦ ἐκπλήσσομαι ῥήματος ὄνομα ἔκπλαγον καὶ ὑπερβιβασμῷ ἔκπαγλον καὶ ἐκπάγλως ἐπίρρημα); Etym. Gudianum, epsilon, p. 446 ( Ἔκπαγλα <Γ 415>· ... κανών ἐστιν ὁ λέγων· ὅσα ἐν ὁμοφωνίᾳ καθέστηκεν πληθυντικῶν οὐδετέρων ὀνομάτων μετάγεται εἰς ἐπιρρηματικὴν σύνταξιν. | Ἔκπαγλον· παρὰ τὸ ἐκπλήσσω. | Ὁμήρου Ἐκπαγλότατε <Α 146>· ... ἐκ τοῦ πλήσσω ὁ μέλλων πλήξω, ὁ δεύτερος ἀόριστος <ἔπλαγον καὶ ἐν ὑπερθέσει ἔπαγλον, μετὰ τῆς ἔξ ἐξέπαγλον, συγκοπῇ> ἔ<κ>παγλον καὶ ὄνομα ἐξ αὐτοῦ ἔκπαγλος καὶ τὸ ὑπερθετικὸν ἐκπαγλότατε. | Ἐκπάγλως <Β 223>· ... ἐκ τοῦ ἐκπλήσσομαι ῥήματος ὄνομα ἔκπλαγον καὶ ὑπερβιβασμῷ ἔκπαγλον καὶ ἐκπάγλως. ποίου εἴδους τῶν ὑποπεπτωκότων τῷ ὀνόματι; εἰδικοῦ. διαφέρει δὲ τὸ κατεπλάγην τοῦ κατεπλήγην, ὅτι τὸ μὲν κατεπλάγην ἐπὶ ψυχικῆς διαθέσεως λέγεται, τὸ δὲ κατεπλήγην ἐπὶ σώματος· ὁ μέντοι ποιητὴς διὰ τὸ μέτρον εἶπεν <Γ 31> „κατεπλήγη φίλον ἦτορ“); ibid., p. 447 (Ἐκπλαγότατε· ἐκ τοῦ ἐκπλήττω ἐκπλαγής, ἐκ τού<του> ἔκπλαγος ἐκπλαγότερος καὶ ἐκπλαγότατος τὸ ὑπερθετικόν); Eustathius, Comm. Il., vol. 1, p. 108 (Τὸ δ’ ἐκπαγλότατε ἐκ τοῦ ἐξεπλάγη δευτέρου ἀορίστου γενόμενον ὤφειλεν ἐκπλαγώτατε εἶναι διὰ τοῦ ω μεγάλου); ibid., vol. 1, p. 160–161 (Ἔστι δὲ ἐκπάγλως τὸ ὡς ἂν ἐκπλαγείη τις, οὗ πρὸς ὁμοιότητα ἑρμηνεύεται καὶ ὁ ἐκπαγλότατος); ibid., vol. 1, p. 591 (τούτοις δὲ ὅρα τὸ κατεπλήγη, οὕτως εἰπεῖν ἀρέσαν τῷ ποιητῇ. ἄλλως γὰρ πληγῆναι μέν φασιν ἐπὶ σώματος, καταπλαγῆναι δὲ ἐπὶ ψυχῆς, ὥσπερ καὶ ἐκπλαγῆναι, οἷον· «ἔρωτι θυμὸν ἐκπλαγεῖσα» παρ’ Εὐριπίδῃ, ὅθεν καὶ ἔκπλαγος, ὡς προγέγραπται, καὶ κατὰ μετάθεσιν ἔκπαγλος, ὁ ἐκπλήττειν δυνάμενος); ibid., vol. 3, p. 493 (Ἰστέον δὲ ὅτι τε τὸ ἐκπλήγη ποιητικῶς πέφρασται. τὸ γὰρ κοινὸν ἐξεπλάγη λέγεται παρὰ τοῖς μεθ’ Ὅμηρον, καὶ ὅτι ἔκ τινος τοιαύτης ἐννοίας παρῆχθαι δοκεῖ καὶ τὸ «ἐκπαγλότατ’ ἀνδρῶν», ἵνα δηλοῖ τὸν ἐκπληγέντα τὰς φρένας); ibid., vol. 3, p. 873 (Σκοπητέον δὲ εἰ καὶ ὁ ἐκπαγλότατος ἀπὸ τοῦ τοιούτου ἐκπλήγη γέγονεν, ἵνα ᾖ ἐκπαγλότατος ὁ κατὰ χόλον ἤ τι ἕτερον σφοδρὸν πάθος ἐκπληγεὶς τὰς φρένας); ibid., vol. 4, p. 154 (δύναται δὲ καὶ ἐπαινετικῶς ῥηθῆναι ὡς ἐπὶ φοβεροῦ καὶ φρικτοῦ, καὶ δηλώσει Ὅμηρος ἑξῆς ἐτυμολογῶν, ὅπου ἐρεῖ ὅτι φανέντος Ἀχιλλέως ἡνίοχοι ἔκπληγεν, ἐξ οὗ ἐκπλαγώτατος, καὶ μεταθέσει ἐκπαγλότατος); Etym. Magnum, Kallierges, p. 323 (Ἔκπαγλος: Ὁ καταπληκτικός. Παρὰ τὸ πέλαγος, (φοβερὸν γὰρ τοῖς πλέουσιν,) ἐκπέλαγος· καὶ κατὰ συγκοπὴν, ἔκπαγλος. Ἢ ἐκ τοῦ πλήσσω, τοῦ σημαίνοντος τὸ θαυμάζω, ὁ δεύτερος ἀόριστος, ἔπλαγον· καὶ ὄνομα, ἔκπλαγος· καὶ ἐπίρρημα, ‘Ἐκπάγλως κοτέοντο’); ibid., p. 323 (Ἐκπαγλότατε: Ἐκπληκτικώτατε, φοβερώτατε· ἢ ἐξοχώτατε. Ἐκ τοῦ ἐκπλήσσομαι ῥηματικὸν ὄνομα ἔκπλαγος· καὶ ὑπερθέσει, ἔκπαγλος); Etym. Symeonis, epsilon 250 (Ἔκπαγλος· ἐκ τοῦ ἐκπλήσσω ἔκπαγλος, τοῦ σημαίνοντος τὸ θαυμάζω, ὁ δεύτερος ἀόριστος ἐξέπλαγον, καὶ ὄνομα ἐκπλαγής· ὡς πήσσω ἔπαγον νεοπαγής, καὶ ἔκπλαγος καὶ καθ’ ὑπερβιβασμὸν ἔκπαγλος. Καὶ ἐξ αὐτοῦ ἐπίρρημα μεσότητος ἐκπάγλως, ἀντὶ τοῦ ἐξόχως καὶ μεγάλως); J. Tzetzes, Exegesis in Homeri Iliadem 1.146 (ἐκπαγλότατα· ἐκπληκτικέ. ἐκ τοῦ πλήσσω, πλήξω); J. Tzetzes, Scholia in Opera et dies (vetera et recentiora) 153 (Ἐκπάγλους. Καταπληκτικοὺς, φοβεροὺς, ἐκ τοῦ ἐκπλήσσω. Ἀλλὰ τί ἐν τοῖς πάνυ σαφέσι πολυλογοῦμεν; καθάπερ τινὲς ἕτεροι, οἳ τὰ λόγου ἐχόμενα καὶ τὰς ἀλληγορίας παρέντες, περὶ τὰ τοιαῦτα ἐχρονοτρίβησαν, πολλὴν κἂν νέοις τούτων ἀντὶ καθάρσεως βατίαν καὶ ἄχερδον ἐπισπείραντες); Moschopoulos, Scholia in Hesiodi Opera et dies 154 (καίπερ ὄντας ἐκπάγλους, κατὰ μετάθεσιν τοῦ «λ» ἀπὸ τοῦ ἐξεπλάγην, ἤγουν ἐκπληκτικούς)
Comment
Correct etymology although the details are not, by modern standards. Ἔκπαγλος is a dissimilated *ἔκπλαγλος. Since no form with two /l/ is attested, the Greeks explained the displacement of the /l/ by a metathesis, which leads to the invention of the intermediate step *ἔκπλαγος. The alleged opposition between the passive form with /ē/ for a physical blow and /a/ for a psychological blow is pure invention, which, however, is much older than Orion since a similar distinction is attested much earlier on for βάλλω (allegedly perfect βεβλημένος for a physical wound, and βεβολημένος for a moral wound in Homer: only the former existed in the language, the latter was invented for the sake of the distinction)